سایناکو | تولید کننده و وارد کننده باتری و یو‌پی‌اس
S- 1005 : نوسان برق و تأثیر آن بر لوازم برقی
ممکن است تاکنون نوسان برق باعث خرابی لوازم برقی شما شده باشد. اگر هم اتفاقی نیفتاده، همین الان جلوی آن را بگیرید. در این مقاله به تأثیر نوسان برق بر لوازم برقی پرداخته شده است. پس با ما همراه باشید تا از تبعات ناشی از نوسان برق مطلع شده و لوازم برقی خانه و محل کار خود را محافظت کنید.
تاثیر نوسانات برقی در یک نگاه
همه ما در طول زندگی با لامپ‌های در حال سوسو زدن مواجه شده ایم. چیزی که نشان دهنده اثر مستقیم نوسان برق در ساختمان ماست. نوسان برق در بسیاری از اوقات ممکن است اثر سریع و واضحی نداشته باشد، که ما اسم آن را گذاشته ایم نوسان برق، مرگ خاموش؛
اما گاهی اوقات دارای اثری آنی و گاها سنگین مانند سوختن لوازم خانگی و یا آتش سوزی در منزل است. در ادامه تاثیر نوسان برق بر لوازم خانگی را توضیح داده و راهکارهای پیش‌گیری از آسیب‌های احتمالی را شرح خواهیم داد.
نوسان برق چیست؟
جریان برق دارای فاکتورهای مشخص و استانداردی در سراسر یک کشور است که تمامی لوازم خانگی در مصرف، تابع این شاخصه‌ها هستند.
اگر بخواهیم ایران را به عنوان مثال در نظر بگیریم جریان 220 ولت با شدت جریان 50 هرتز جریان برق استاندارد محسوب می‌شود. پس تمامی لوازم خانگی اعم از یخچال، کولر آبی و گازی، تلوزیون، کامپیوتر و … باید برای داشتن کارایی صحیح در ایران مطابق این استاندارد طراحی شوند.
این مقدار جریان باید همواره ثابت بماند. اما همیشه موانعی وجود دارد که باعث افت مقدار جریان و یا افزایش آن می‌شود. یعنی همان چیزی که نوسان برق نامیده می‌شود.
پیشنهادی: مقاله انواع نوسان برق را مطالعه کنید. در این مقاله دلیل و نتایج آنها را نیز بررسی کرده‌ایم.
از عوامل موثر بر ایجاد نوسان برق می‌توان به استفاده از دستگاه‌های با مصرف بالا، خیس شدن سیم‌ها بر اثر باران، معیوب بودن دستگاه، استفاده از دستگاه‌هایی مانند دستگاه جوشکاری، رعد و برق، وجود مشکل در سیستم سیم‌کشی منزل و سیستم انتقال برق اشاره کرد.
آیا نوسان برق منجر به ایجاد خسارت در لوازم برقی می‌شود؟
تاثیر نوسان برق بر روی لوازم برقی می‌تواند بسیار مخرب باشد. اگر وسیله الکتریکی شما گران قیمت باشد، نوسان برق می‌تواند هزینه‌های زیادی را به دنبال خود بیاورد.
افزایش جریان
افزایش بیش از حد ولتاژ بر اثر نوسان برق باعث می‌شود که وسیله الکتریکی شما خیلی سریع و خیلی زیاد کار کند و این موضوع می‌تواند باعث کاهش عمر آن شود.
ولتاژ بالا می‌تواند واکنش های متعددی را ایجاد کند. یکی از آشکارترین آنها آسیب دیدن عایق سیم‌ها است که خود یک خطر الکتریکی محسوب می‌شود. مخصوصاً زمانی که سیم‌ها قابل تماس با بدن یا زمین باشند. به علاوه این افزایش جریان می‌تواند منجر به افزایش حرارت سیم‌ها و تبعات تلخی شود.
افت جریان
تاثیر نوسان برق بر لوازم خانگی محدود به افزایش جریان نیست. افت بیش از حد جریان نیز می‌تواند منجر به خسارت شود. وقتی که جریان برق شدیدً کاهش می‌یابد این احتمال وجود دارد که وسیله الکتریکی شما نتواند در سطح بار مورد انتظار عمل کند که این امر باعث خرابی برخی از قطعات می‌شود.
همچنین سیم نیز ممکن است استحکام خود را از دست دهد که این موضوع می‌تواند منجر به اتصال کوتاه و آتش سوزی شود. وقتی که ولتاژ بسیار کم می‌شود آمپر یا همان شدت جریان افزایش می‌یابد که این امر منجر به ذوب شدن برخی قطعات و یا عدم کارایی صحیح دستگاه می‌شود.
امروزه دستگاه‌های جدید حتی یخچال‌ها در برخی کشورهایی که دارای کنترل الکتریکی ضعیفی هستند، طوری طراحی شدهاند که ولتاژهای کم و زیاد را کنترل کنند.
میزان حساسیت لوازم برقی به نوسان برق به یک اندازه هم نیست. برخی از لوازم بسیار نسبت به نوسان برق حساس‌تر هستند. این موضوع در مورد لوازم برقی با سیم پیچ‌های زیاد مانند موتورها و نیز لوازم الکترونیکی مانند کامپیوتر و تلویزیون صادق است.
تاثیر نوسان برق بر یخچال و فریزر
یخچال و فریزر و لوازم برقی مشابه آنها ممکن است دارای موتور AC باشند. این موتورها دارای سیم‌پیچ‌های عایق بندی شده و دارای مقاومت در برابر ولتاژهای عادی هستند. ولتاژ بیش از حد می‌تواند عایق را خراب کند و منجر به ایجاد جرقه و سوزاندن بخشی از آن گردد؛ امری که می‌تواند بستر را برای همین تاثیر توسط ولتاژ پایین‌تر نیز فراهم کند. سرانجام ممکن است سیم‌پیچ‌ها در نقاطی دچار اتصالی و باعث کاهش راندمان موتور و گرمای اضافی شود.
هر وسیله دارای سیم پیچ مانند موتور یا ترانسفورماتور (البته غیر از بخاری) تحت تاثیر ولتاژهای بالا قرار می‌گیرد.
ولتاژ بیش از حد پایین موجب مصرف جریان بیشتر توسط موتور برای ادامه فعالیت می‌شود. جریان‌های بالا نیز می‌تواند منجر به داغ شدن نقاط حساس به جریانات بیش از حد مانند اتصالات و سوئیچ‌ها شود.
به علاوه یخچال و فریزر جزء دستگاه‌هایی هستند که به صورت اتومات خارج از اختیار شما دائما برای رساندن دمای داخل خود به حد تعیین شده خاموش و روشن می‌شوند. چنانچه جریان برق به صورت قابل توجهی کاهش یابد، موتور آنها هنگام استارت خوردن دچار آسیب می شود؛ یخچال‌های ساید بای ساید حساس تر هستند، چرا که قدرت موتور آنها قویتر و شدت استارت اولیه در مقایسه با یخچال و فریزرهای معمولی بیشتر است. لذا افت جریان موجب آسیب جدی‌تری در آنها خواهد بود. این همه ماجرا نبوده و وجود سیستم‌های متعدد کنترل دما در این گونه یخچال‌ها موجب افزایش ریسک آسیب‌پذیری آنها می شود.
تأثیر نوسان برق بر کامپیوتر
سیستم عامل‌های امروزی نظیر ویندوز ۱۰ و مک، عملکرد پیچیده‌ای دارند. به همین جهت زمانی که سیستم را خاموش می‌کنید، فرآیند چندثانیه‌ای آغاز می‌شود و طی این فرآیند سیستم عامل همه‌ی پردازش‌ها و نرم‌افزارها را پس از ذخیره کردن اطلاعات و فایل‌ها، می‌بندد.
اگر برق ناگهان قطع شود، فرآیند خاموشی به شکل اصولی و صحیح انجام نمی‌شود. لذا این احتمال وجود دارد که فایل‌ها و داده‌ها آسیب ببینند.
بعضی از این فایل‌ها اثر مهمی در عملکرد سیستم دارند. اگر این فایل‌ها آسیب ببینند، پس از وصل شدن برق و روشن کردن سیستم، با مشکل خرابی سیستم عامل روبرو می‌شوید! در واقع فایل‌های سیستمی از جمله مهم‌ترین و حساس‌ترین فایل‌های نرم‌افزارهای سیستم شما محسوب می‌شوند. به عنوان مثال زمانی که ویندوز در حال نصب کردن یک آپدیت جدید است، اگر ناگهان سیستم را خاموش کنید یا به دلیل قطع شدن برق، کامپیوتر شما خاموش شود، ممکن است فایل‌های سیستمی معیوب شده و در نتیجه پس از وصل شدن برق، نتوانید از کامپیوتر استفاده کنید.
اگر قطع شدن برق یا خاموش کردن سریع و ناگهانی کامپیوتر، مرتباً اتفاق بیافتد، عمر مفید درایو هارددیسک کاهش پیدا می‌کند.
قطع شدن ناگهانی برق معمولاً روی پاور ساپلای کامپیوتر یا به عبارتی PSU، اثر خاصی ندارد اما شوک الکتریکی ممکن است به پاور آسیب بزند! حتی احتمال آسیب دیدن مادربورد نیز وجود دارد! لذا ممکن است با وصل شدن مجدد برق، سیستم شما روشن نشود یا کمی پس از روشن شدن، خاموش شده و دیگر روشن نشود. لذا توصیه می‌شود که پس از قطع شدن برق، وسایل الکترونیکی حساس نظیر کامپیوتر را از برق جدا کنید.
تاثیر نوسان برق بر سایر لوازم برقی
باید توجه داشت که تعدادی از لوازم برقی به گونه‌ای هستند که وقتی شما آنها را خاموش می‌کنید، جریان برق به کلی در آنها قطع می‌شود و این بدین معناست که نوسان برق هنگام خاموش بودن آنها تاثیری بر آنها ندارد. وسایلی مانند اجاق گاز و ماشین لباسشویی و هودهای غیر لمسی و کولر اینچنین هستند.
دسته دیگر آن‌هایی هستند که حتی در هنگام خاموش بودن نیز کاملا خاموش نیستند، بلکه ظاهر آنها خاموش است و مقداری جریان برق در آنها به خاطر آماده باش بودن وجود دارد. این دسته از لوازم برقی حتی هنگام خاموش بودن نیز در مقابل نوسان برق آسیب پذیر هستند. تلویزیون و به طور کلی دستگاه های صوتی و تصویری و هود لمسی آشپزخانه از این دسته محسوب می‌شوند.
چگونه از لوازم الکتریکی در برابر نوسان برق محافظت کنیم؟
با توجه به اینکه ما روزانه با لوازم برقی سر و کار داریم، محافظت از لوازم الکتریکی منزل در برابر نوسان برق از امور اساسی و ضروری به حساب می‌آید. تهیه یک دستگاه تثبیت کننده ولتاژ یا به اصطلاح استابلایزر می‌تواند راه حلی مطمئن برای مشکل نوسان برق منزل شما باشد.
استابلایزر که کلمه ای انگلیسی به معنای تثبیت کننده است. ولتاژ موجود در سیم را در هر لحظه سنجیده و در هنگام افزایش یا افت جریان، ولتاژ ثابت و قابل قبولی را به وسیله برقی شما هدایت می‌کند تا نوسان برق نتواند موجب آسیب وسایل الکتریکی شما شود.
این دستگاه که برخی آن را با نام ترانس اتوماتیک و نیز ترانس افزاینده برق می‌شناسند.
مزیت این دستگاه نسبت به محافظ‌های معمولی برق که به راحتی در تمامی مغازه‌های فروش کالای برق موجود هستند، این است که این دستگاه در صورت تغییر ولتاژ، جریان را تثبیت کرده و به شما تحویل می‌دهد. مگر آنکه ولتاژ از محدوده تعیین شده برای آن عبور کند که در این صورت جریان را قطع می‌کند. اما محافظ‌های برق در صورت تغییر ولتاژ، جریان را قطع و موجب خاموشی وسیله برقی شما می‌شوند.
اگر تامین هزینه خرید یک استابلایزر برای شما مشکل است، می‌توانید فقط برای وسایل برقی که دارای نوسان برق بیشتری هستند این دستگاه را نصب نمایید و یا از محافظ‌های برق رایج موجود در مغازه‌های فروش کالای برق استفاده کنید.
استفاده از برق اضطراری
امروزه دستگاهی به نام یو‌پی‌اس یا UPS به شما این امکان را می‌دهد تا دچار قطعی ناگهانی برق نشوید. یو پی اس با استفاده از باتری کمکی داخل آن برق مورد نیاز دستگاه را به مدت مشخصی برای شما تأمین می‌کند تا شما فرصت کشیدن لوازم برقی از پریز را داشته باشید.
پیدا کردن علت نوسان برق در خانه
اگر علت نوسان برق مشکل در سیستم سیم‌کشی منزل شماست به شما اکیدا توصیه می‌کنیم به خرید محافظ اکتفا نکنید و حتما از یک متخصص برق تقاضا کنید تا سیستم برق کشی خانه شما را چک کند و عیوب احتمالی را بر طرف کند. اعتماد کامل به محافظ‌های برق و رفع نکردن مشکلات سیم‌کشی می‌تواند منجر به خسارت‌های جبران ناپذیری گردد.
کلام آخر
نوسان برق امری اجتناب ناپذیر در زندگی روزمره ماست. اطلاع از آثار نوسانات برقی بر روی وسایل الکتریکی منزل و محل کار خود ومحافظت از آنها می‌تواند موجب صرفه‌جویی در هزینه‌های زندگی گردد.
